Arapski salon kralja Milana Obrenovića: iskustvo egzotizma na srpskom dvoru potkraj XIX veka

Abstract

Devetnaesti vek bio je vek pomame za putovanjima po Orijentu i krajevima koje je mimoišao galop civilizacije predvođene industrijalizacijom i tehnološkim dostignućima. Iskustvo egzotične drugosti dalekih destinacija reflektovalo se na ukus i sakupljačke navike bogate evropske klijentele, našavši odraz i u pogledu koncipiranja enterijera vladarskih rezidencija. Žudnju za luksuzom, mistikom i drugim čarima Istoka posredovali su ekstravagantni komadi nameštaja, dekorativni i upotrebni predmeti i artefakti iz kategorije naturalia, koji su još odranije bili na glasu među aristokratskim krugovima. Barem od pojave kabineta čudesa Rudolfa II, vlasnika jedne od najvećih postmedičijevskih kolekcija, postaje imperativ da predmeti kraljevske zbirke, osim visoke umetničke i zanatske izrade, poseduju i neku nesvakidašnju, „čudesnuˮ osobenost koju je zagonetni Istok bio kadar da pruži. Upravo njihova egzotična provenijencija izdvajala ih je od ostalih umetnina i ukazivala na posebnost same monarhove ličnosti. U slučaju Milana Obrenovića, tu vrstu poslanstva preuzeli su unikatno osmansko oružje i tekstil, japanski porcelan, indijski doboši i razne retkosti koje su činile nukleus kolekcije iz koje će nastati Arapski salon, reprezentativni prostor u sklopu nekadašnjeg Starog konaka o kome se govori u radu. Okruživši se dotičnim kuriozitetima, koje je prilježno prikupio sa svojih putovanja, prvi novovekovni srpski kralj kreirao je jedinstven prostor uživanja i kontemplacije koji je fascinirao brojne strane posetioce. Koncept Arapskog salona nisu u većoj meri narušile kraljeve selidbe i odsustvovanja, ali, na drugoj strani, nije izdržao breme promena uzrokovanih smenom dinastija na srpskom tronu.